“In het verschil vrienden zijn”

De Duitste jezuïet Felix Körner sj is islamoloog en onderwijst aan de Pauselijke Gregoriaanse Universiteit in Rome. Emmanuel Van Lierde ging hem voor het Vlaamse Katholieke weekblad Tertio interviewen. Hieronder kan u enkele uittreksels lezen uit dit vraaggesprek.

Is het in de interreligieuze dialoog niet zo dat iedereen vasthoudt aan zijn waarheid en vooral de ander wil bekeren?

… Er is een ander soort interreligieuze dialoog waarbij we niet weten waar die ons brengt. Beide partijen stappen geëngageerd in die ervaring, maar de dialoog kan ons beiden veranderen en bekeren. Hier loop je een groter risico omdat je de moslim als vriend wil hebben. Natuurlijk koester ik de hoop dat de ander Jezus Christus zal ontdekken als zijn verlosser en ik hoef me over die hoop niet te schamen. Maar het mag niet gaan over een verdoken bekeringsdrang en een verborgen dubbele agenda die ik met trucs wil bereiken. Speel open kaart. Moslims vinden het trouwens normaal dat je hen wil overtuigen van de schoonheid, de goedheid en de waarheid van je geloof. Het is een fijngevoelig en delicaat evenwicht. Het gaat niet over een actieve bekeringsdrang maar over een bescheiden getuigen van wat je ter harte gaat. Je vriendschap met de ander stopt ook niet omdat hij of zij zich niet bekeert. Misschien gaat het meer om mijn bekering en hoe ik mezelf door de ander leer kennen. Zie ik onze vriendschap als een geschenk en kan ik Christus in de ander zien? We delen waarden, we willen samen de wereld opbouwen en bijdragen aan humaniteit, maar voorbij die gemeenschapsopbouw is er de uitdaging God aan het werk te zien in de hele schepping en dus ook in de andere godsdiensten.”

Is het doel van uw dialoog niet dat de christen er een betere christen van wordt en de moslim een betere moslim?

“Dat klopt. Het is een dialoog waarbij je jezelf beter leert kennen en misschien ga je er eveneens door trachten je overtuiging beter na te leven. Het vasten van de moslims kan niet alleen de aanleiding zijn om na te gaan hoe het christendom aankijkt tegen vasten, maar ook om die veertigdagentijd bewuster te beleven en zelf meer te vasten. Toch kan ik me met die doelstelling niet tevreden stellen. Het lijkt alsof we de ander gebruiken om er zelf beter van te worden.

Jezus beweerde dat in Hem een nieuw verbond was aangebroken en hij stelt ons voor de keuze al of niet binnen te treden in zijn liefdesgemeenschap. Hij heeft zichzelf aangeboden als de Weg, de Waarheid en het Leven. Dat kunnen we niet onder de mat vegen. Juist daarom mag ik blijven hopen dat de ander Christus als verlosser ontdekt. Ik kan de islam niet zien als eindpunt en mijn doel is dus niet dat de moslim een betere moslim wordt, al is dat al heel wat. Omgekeerd denk ik dat de moslim er zich ook niet tevreden mee stelt als hij van mij een betere christen kan maken. Hij zal vinden dat de ware Jezus een moslim is en dat ik de triniteit moet verzaken zodat ik een echte monotheïst en moslim kan worden.”

Kunnen christenen en moslims samen bidden tot dezelfde God?

“Zeker in de Arabische wereld gebruiken ook christenen het woord ‘Allah’ voor God, maar refereert die naam aan dezelfde werkelijkheid? Door God te aanroepen op een bepaalde manier, ga je in een traditie staan. Een kruisteken maken is iets anders dan de buigingen van de moslim. In de belijdenis dat Christus de Heer is, klinkt ook een schuldbelijdenis mee. Tegenover onze kleinheid staat zijn verhevenheid en we doen beroep op zijn vergeving en genade. Een moslim gooit eerst de armen achteruit, omhoog om zich van alles af te scheiden wat nog in de weg staat tussen hem en God. Daarna confronteert hij zich met God. Die confrontatie is iets anders dan onze confessio. Daarom denk ik niet dat het wijs is dezelfde houdingen te verrichten en dezelfde teksten op te zeggen. Om beurten een gebed uit de eigen traditie uitspreken, kan wel.

… En toch kunnen we vrienden zijn in het verschil en moeten we het niet eerst theologisch volkomen eens zijn met elkaar. Er zijn privé-situaties waar je uit vriendschap en in huiselijke kring wel kan meedoen met het gebed van de ander. Ik denk aan het samen bidden bij een sterfgeval.”

Hoe kijkt u naar de evoluties in Turkije?

“Sinds de oprichting van de republiek in 1923 wordt Turkije gekenmerkt door een polarisatie die zich niet laat verzoenen. Steeds weer staan twee strekkingen tegenover elkaar: Kemalisten en islamisten, seculieren en vromen, kosmopolieten en nationalisten, de volgelingen van Fethullah Gülen versus de aanhangers van Recep Tayyip Erdoğan. Ik meen dat de gezonde democratische intuïties zich doorzetten in Turkije. Het zijn niet alleen de jongere maar ook de oudere generaties die de begrenzingen van de vrijheid aanvechten en op straat komen. Dat het democratische bewustzijn groeit, stemt me hoopvol.

Moslims hebben schrik hun identiteit te verliezen en Europa heeft angst voor de islam. Dat belemmert de dialoog en de verdere, authentieke ontwikkeling naar een eigentijdse islam.”

Emmanuel Van Lierde 

• Met dank aan Tertio
• Klik hier om u te abonneren op Tertio
• Klik hier voor een gratis kennismakingsnummer van Tertio