Nederlanders in Zuid-België en Luxemburg

Jezuïeten zijn in de eerste plaats lid van de wereldwijde Sociëteit van Jezus en horen in tweede instantie bij een "provincie". In de praktijk, echter, valt het land van geboorte en de provincie waar zij lid van zijn bijna altijd samen – maar niet altijd. In het volgende dubbelinterview maken we kennis met twee Nederlandse jezuïeten "in den vreemde": pater Tommy Scholtes (1953) werkt in Wallonië en pater Dirk Leenman (1956) sinds kort in de Dominicaanse Republiek.  

Hoe kwam u in Wallonië en hoe verliepen de eerste contacten met de jezuïetenorde?

Tommy Scholtes (TS) antwoordt hierop: Mijn ouders verhuisden naar België in 1960 en gingen in Namen wonen. Ik was toen 7 jaar oud. Daarvoor woonden we in De Bilt, bij Utrecht. Maar de familie komt uit het Westland. Ik ben in 1979 ingetreden in het Waalse noviciaat in Wépion, de plaats waar ik in 1962 pater Ruud Kurris1 ontmoet had, die toen op tertiaat was in Wépion.

Voor Dirk Leenman (DL) verliep het als volgt: Ik ben in 1993 uit Nederland vertrokken. Omdat ik een priesterroeping voelde, stelde men mij voor om een soort van propedeutisch jaar in Namen te doen. (…) De Belgische jezuïeten hadden in die tijd in Namen een kleine Filosofieschool – l’Ecole de Philosophie St Jean Berchmans. Daar begon ik met enkele mede-seminaristen, voor het merendeel Fransen, de priesteropleiding. Dat was mijn eerste intensieve contact met de Sociëteit van Jezus. Dat contact heeft vijf volle jaren geduurd, twee jaar filosofie in Namen en drie jaar theologie in Brussel aan het Institut d’Etudes Théologiques (IET). Het was voor mij één van de gelukkigste periodes in mijn leven. Achteraf zeg ik dat het niet alleen een studietijd was maar dat ik in die vijf jaar, zonder het te beseffen, doordrenkt ben met de ignatiaanse spiritualiteit. In september 1999 kon ik het noviciaat beginnen in Lyon.

In welke gebieden heeft u als jezuïet zoal gewerkt?

DL: De belangrijkste geestelijke verandering is voor mij geweest dat ik me bewust ben geworden van de liefde voor de armen in de traditie van de Kerk. Ik begon in te zien hoe die liefde gestalte krijgt in de Sociëteit van Jezus: geloof en inzet voor gerechtigheid zijn onafscheidelijk. In mijn Belgische tijd heb ik bijvoorbeeld voor de Jesuit Refugee Service (JRS) Belgium gewerkt. Na mijn priesterwijding ben ik in de parochiepastoraal terecht gekomen in La Louvière, Henegouwen, een economisch zwakke regio. In België leeft een deel van de bevolking onder de armoedegrens, vooral in Wallonië. Deze realiteit tekent de pastorale zorg. Sinds mei 2014 woon ik, op mijn verzoek, in Santo Domingo. Mijn voornaamste missie is het lesgeven op ons Filosofisch Instituut. Daarnaast vier ik vaak de Eucharistie – onder andere in onze parochies in Guachupita en Los Guandules (marginale wijken of barrios) -, zoek ik mensen op en geef geestelijke begeleiding en retraites.

TS: Ik heb rechten gestudeerd in Namen en Leuven, daarna communicatiewetenschappen. Ik ben dan ook altijd met media bezig geweest – bij katholiek persagentschap CIP en Cathobel, ofwel bij katholieke radio RCF. Nu ben ik hoofdzakelijk perschef van de Belgische Bisschoppenconferentie die natuurlijk iemand nodig heeft die perfect tweetalig is. Ik kom dus veel in de media. Maar ik heb ook altijd echt pastoraal werk gehad, in het ziekenhuis ofwel in de gevangenis. Verder ben ik sinds tien jaar parochiepastoor in Wezembeek Oppem, een Vlaamse gemeente naast Brussel, met "faciliteiten" Frans.

Volgt u de jezuïeten en de Kerk in Nederland? 

DL: Ik ontvang SJ-Berichten, het maandelijks informatieblad van de Nederlandse en Vlaamse Jezuïeten. Wat de Kerk in Nederland betreft, ben ik aangewezen op internet.

TS: Nederland is erg veranderd denk ik. Wij hadden twee tantes in het klooster bij de dienaressen van de H. Geest van Steyl. Nu kom ik niet veel in Nederland, alleen bij feestdagen ofwel een begrafenis … maar ik deed wel mijn eerste mis in Poeldijk2! Contacten zijn er altijd geweest, maar het is nooit veel verder gegaan dan dat.

Hoe zou u de kerk in België omschrijven? Is er sprake van bepaalde ontwikkelingen?

DL: Ik kan alleen spreken vanuit mijn eigen pastorale praktijk. De Kerk in La Louvière heeft een sterk sociaal engagement. Het pastoraal centrum heeft een serie van sociale activiteiten: opvang van daklozen, voedselbank, kookateliers etc. Ieder jaar is er een “Journée de Fraternité” die in het bijzonder de kinderen van de catechese in aanraking brengt met de sociale realiteit in en buiten België. Er is ook ieder jaar een solidariteitsmars met de jeugdbewegingen van La Louvière om ontwikkelingsprojecten te ondersteunen, o.a. in Afrika, Haïti en de Dominicaanse Republiek.

TS: Ik denk dat de Kerk in Wallonië nog tamelijk vitaal is. Veel priesters komen nu wel uit Afrika of Polen; zij spreken Frans of leren dit makkelijk. Maar er bestaat nog een sociologische Kerk, waar de mensen gedoopt zijn en regelmatig iets met de Kerk beleven. Ook in de media komen we toch regelmatig aan het woord en het is niet zeldzaam dat Belgische bisschoppen deelnemen aan allerlei programma’s op radio en tv. We hebben in België ook grote veranderingen meegemaakt zoals de euthanasiewet, het homohuwelijk en dergelijke. Daar kan de Kerk natuurlijk moeilijk in volgen!

Kun je spreken van een "paus Franciscus effect" in België?

DL: Paus Franciscus heeft zeker een positieve invloed in Wallonië, ook buiten de Katholieke Kerk. Wat aanspreekt is zijn eenvoudige en evangelische levensstijl. De vreugde van het Evangelie, Evangelii Gaudium, is voor hem een realiteit. Hij beleeft wat hij verkondigt. Dat voelen de mensen onmiddellijk.

TS: De Paus komt heel goed over, over het algemeen. Er is enthousiasme over hem. Sommigen zijn bang dat hij te soepel wordt, maar de meerderheid stemt in met zijn nieuwe visie van eenvoud, de armen nabij zijn en ook meer barmhartigheid tonen aan de mensen die misschien niet helemaal volgens de regels leven. Maar wie doet dat eigenlijk? Hij spreekt makkelijk de mensen aan en geeft aan het geloof weer een nieuwe frisheid! en dat kunnen we best gebruiken!

Met dank aan "Jezuïeten"