De uitdrukking “contemplatief in de actie” werd voor het eerst gebruikt door Jeroen Nadal sj. Nadal was een naaste medewerker van Ignatius van Loyola en hij kenmerkte zijn meester als “contemplatief in de actie”. Wat bedoelde hij daarmee?

Het gaat in de uitspraak “contemplatief in de actie” niet over een of ander evenwicht tussen contemplatie en actie, tussen gebed en leven, tussen strijd en inkeer. Evenmin betreft het de band tussen beide. “Contemplatief zijn in de actie” wil ook niet zeggen dat je hele dag doorspekt zou zijn met kleine gebedsmomenten. Evenmin wordt ermee bedoeld dat je door de dag heen voortdurend aan God of aan Jezus zou moeten denken en achterhalen hoe Híj dit of dat zou doen.

Nee, als je studeert, lesgeeft, als je een zieke verzorgt, als je een brug bouwt, dan moet je niet ondertussen aan God denken of willen bidden. “Doe alles wat je doet, helemaal” : die grondhouding van totale aandacht bij wat je doet, ziet of hoort is belangrijk. Die aandachtige levenshouding maakt je open voor de diepere dimensie van mensen en dingen, van situaties en gebeurtenissen. Die aandachtige levenshouding draagt ook je gebed : het maakt je open voor Gods aanwezigheid in jezelf, in andere mensen, in heel de schepping.

Als je aandachtig leeft, zul je soms de volgende drieslag kunnen waarnemen, zowel in je dagelijks gebed als in je gewone werk : actie – passiviteit – actie.

• Je bereidt je voor op wat je vandaag zult moeten doen : een belangrijk maar moeilijk gesprek voeren, lesgeven over een boeiend of saai onderwerp, een stukje muziek inoefenen, enz. Of je bereidt je gebed voor …
• Dit soort activiteiten maken je ontvankelijk voor iets dat je gegeven kan worden : je wordt ontroerd door wat je in het gesprek wordt toevertrouwd, of je wordt geraakt door een woord uit de tekst die je overweegt – het passieve, contemplatieve moment. Even wordt het je gegeven tot bij díe diepte te komen die je doet leven, tot bij de Bron waar alle leven ontspringt.
• En precies dat contemplatieve moment dat je gegeven wordt, zet je opnieuw in beweging : je zult met nog meer aandacht luisteren, of je geraakt in gesprek met God, zoals een vriend spreekt met zijn vriend.

In de uitspraak “contemplatief in de actie” slaat het woord contemplatief dus niet op een of andere vorm van expliciet gebed, maar op die momenten – in je gebed of werk –  waarop het je gegeven wordt een diepe verbondenheid met God te beleven. Zo slaat ook het woord actie niet op je werk, in tegenstelling tot je gebed, maar op je actief bezig zijn zowel in je gebed als in je andere bezigheden.

“Contemplatief zijn in de actie” is de wereld leren zien met gelovige ogen, met een contemplatief hart. Het is in een en dezelfde beweging gericht zijn op God en op de wereld van zijn mensen. En het is precies die gerichtheid op God die je gerichtheid op de wereld een kracht meegeeft, waardoor je niet bij de buitenkant van mensen en dingen blijft staan, maar tot in hun diepte en samenhang doordringt.

Het gaat er dus om in de wereld díe diepte te ervaren, die er goddelijk is. Het gaat erom met het centrum van je persoon bij het centrum van de dingen te zijn en bij het hart van de mensen. Zo houd je voortdurend voeling met God, zo leef je in het voortdurende besef  van Gods werkzame aanwezigheid. “Contemplatief zijn in de actie” wil dus zeggen : leven vanuit de goddelijke kern in jezelf, in de anderen en in de wereld, leven vanuit een diepe godsverbondenheid.

Mark Rotsaert sj