Een onderzoeksrapport van pater detective Paul Begheyn sj

Natuurlijk klopt deze titel niet, al zou het mooie toekomstmuziek kunnen zijn. Zowel Paus Franciscus als Generaal Adolfo Nicolás hebben de Nederlandse hoofdstad bezocht voordat zij hun huidige functie bekleedden.

Begin september 2013 werden bisschop Jos Punt en hulpbisschop Jan Hendriks van het bisdom Haarlem-Amsterdam in een persoonlijke audiëntie ontvangen door paus Franciscus. Tijdens het onderhoud, dat bijna veertig minuten tijd duurde, vertelde deze over zijn enige bezoek aan Nederland, in februari 1971. Hij bezocht toen de jezuïeten in het Ignatiuscollege aan de Hobbemakade in Amsterdam. Daar woonden toen 21 jezuïeten, met Gerard Zaat als rector. In diverse units in Amsterdam-Zuid huisden de 47 professoren en studenten van de Katholieke Theologische Hogeschool. Elders in de stad woonden nog eens 19 jezuïeten. Een indrukwekkend totaal van 87 jezuïeten.

Bisschop Hendriks deelde me schriftelijk mee wat de reden was voor het bezoek van de toen 35-jarige Argentijnse pater Jorge Mario Bergoglio: ‘Pater Bergoglio was in Amsterdam in verband met het feit dat hij tot novicenmeester zou worden benoemd. De paus vertelde dat hij vanuit de Hobbemakade nog een andere gemeenschap had bezocht met mannen en vrouwen die ook op het land werkten en die later opgeheven was. Hij wist niet meer precies hoe die gemeenschap heette.’ Na zijn priesterwijding op 13 december 1969 tot en met 1971 studeerde Bergoglio in de Spaanse plaats Alcalá de Henares. Vandaar kwam hij naar Amsterdam, waarschijnlijk om er Generaal Pedro Arrupe te ontmoeten, die begin maart 1971 een week in het besneeuwde Nederland was. Hij bezocht er Den Haag, Nijmegen, Zeist, Amersfoort, Groningen en Amsterdam. (Dit betekent dat de maand februari niet correct is.) De benoeming tot novicenmeester volgde twee jaar later, in 1973, een functie van korte duur, want in hetzelfde jaar werd Bergoglio benoemd tot provinciaal van Argentinië.

Wat met de ‘andere gemeenschap’ bedoeld wordt, is niet duidelijk. Maar mogelijk gaat het om de gemengde leefgemeenschap, waar Ernst Thuring (1928-1990) deel van uitmaakte, en die een jaar later zich vestigde in de Huisgemeente het Hoge Steen in het Brabantse Langenboom. Zijn medebroeder Jo de Koning (1940-2008) voegde zich in hetzelfde jaar bij hen.

Tijdens een recent gesprek in Rome met Generaal Adolfo Nicolás vertelde deze mij dat hij ooit Amsterdam had bezocht, en bij die gelegenheid gelogeerd had in de J.J. Viottastraat 1. Het exacte jaar herinnerde hij zich niet meer, maar wel stond hem nog helder voor de geest, hoe Pieter Smulders (1911-2000), woonachtig in het professorenhuis op De Lairessestraat 47 (dit huis heeft bestaan van 1967 tot 1995), hem uitgebreid had rondgeleid door de binnenstad, waarbij hij genoten had van de grachtengordel.

Paul Begheyn sj