VCII en de ecologie: tussen de lijnen door

Nieuw en verrassend

De Kerk viert de 50ste verjaardag van de opening van het Tweede Vaticaans Concilie of Vaticanum II, waarschijnlijk de meest belangrijke gebeurtenis in de moderne geschiedenis van de Katholieke Kerk. Paus Johannes XXIII riep het Concilie bijeen om de Kerk aan te passen (aggiornare) aan een wereld die nieuw en verrassend leek. In plaats van het Europees centralisme van voorheen, voelde de Kerk zich volledig universeel en voelde zij de behoefte om openlijk te praten met de wereld.

Mechanisch verschijnsel

Vaticanum II eindigde in 1965. De algemene stemming van de jaren '60 was zeer optimistisch over de mogelijkheden om ontwikkeling te stimuleren en armoede terug te dringen; de periode na de Tweede Wereldoorlog werd gekenmerkt door een enorme groei in economische activiteit. In 1960 publiceerde Walter Rostow zijn verhandeling The Process of Economic Growth waarin hij het proces van de economische groei beschreef als een bijna mechanisch verschijnsel; Rostow was in staat om het proces dat leidt tot de ontwikkeling van de volkeren stap voor stap te beschrijven.

De twee ideologische blokken waarin de wereld verdeeld was, concurreerden in verschillende opzichten: nucleaire wapens, conventionele wapens, ruimtevaart en industrialisatie. In de jaren '60 en '70 van de vorige eeuw werd de ontwikkeling beleefd met groot optimisme; het symbool hiervan is de astronaut Neil Armstrong die op de maan loopt.

DDT

Maar langzaam groeide ook het besef van het effect op het milieu van deze snelle industrialisatie. In 1972 leidde het boek Silent Spring van Rachel Carson tot het verbod in de VS op DDT (dichlorodiphenyltrichloroethane), een veel gebruikt pesticide. In hetzelfde jaar publiceerde de Club van Rome haar rapport Grenzen aan groei dat van grote invloed was op de publieke bewustwording met betrekking tot de risico's van ongecontroleerde groei die zelfs het voortbestaan van de aarde bedreigt.

Niet systematisch

Vaticanum II eindigde toen men hier net over begon na te denken; dit artikel is dan ook niet de plaats van een systematisch exposé over ecologie. Ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van het Concilie kunnen we echter wel stilstaan bij enkele overwegingen die tijdens deze kerkvergadering opkwamen en die ons misschien vandaag kunnen helpen. We willen dat ook doen bij wijze van eerbetoon aan dit Concilie dat ons uitnodigde om ons geloof te leven vanuit het besef dat God aanwezig is in de wereld en in de geschiedenis.

Zeer goed

Vaticanum II herinnert ons er aan hoe de menselijke arbeid bijdraagt aan een betere samenleving en aan de schepping zelf (Lumen gentium 41). Het stelt verder dat volgens de Bijbel, God zelf vond dat alles wat hij geschapen had zeer goed was (Gaudium et Spes 12). Door het universum te scheppen en te handhaven door Zijn Woord, geeft God de mensen door de schepping een blijvende getuigenis van Zichzelf. (vgl. Rom 1: 19-20)

Schijnbaar conflict

In de constitutie Lumen Gentium (48) probeert het Concilie de dualiteit, het schijnbare conflict tussen de aardse hoop en transcendente hoop te overbruggen en ons eraan te herinneren dat de menselijke bestemming is gekoppeld aan die van de hele schepping: “De Kerk waartoe wij allen geroepen worden in Christus Jezus en waarin wij door Gods genade tot de heiligheid komen, zal slechts haar voltooiing bereiken in de hemelse heerlijkheid, wanneer de tijd komt van het herstel van alle dingen (vgl. Hand 3, 21) en wanneer met het menselijk geslacht ook heel de wereld, die nauw met de mens is verbonden en door de mens tot haar einddoel geraakt, volmaakt hersteld zal worden in Christus.” (vgl. Ef 1, 10 , Col 1:20, 2 P 3, 10-13).

Hoop

Deze laatste restauratie waarop we hopen is al begonnen in Jezus Christus en nodigt ons, volgelingen van Jezus, ook uit om ons aan te sluiten bij zijn opdracht. In een andere tekst (Gaudium et Spes 21) herinnert het Concilie ons eraan dat “de eschatologische verwachting geen afbreuk doet aan de betekenis van de aardse taken, maar aan het vervullen daarvan juist de steun geeft van nieuwe motieven.” De Christelijke hoop zo opgevat, maakt ons ook bewust van onze verantwoordelijkheden, verantwoordelijkheden die zich van onze huidige tijd uitstrekken naar de toekomst: “Met recht mag men aannemen, dat de toekomst van de mensheid ligt in de handen van hen, die aan de komende generaties weten duidelijk te maken, waarom zij moeten leven en hopen.” (Gaudium et Spes 31).