Een rauw ervaringsbericht

Op 5 december 2013 sterft Patrick Ago. Deze dertigjarige Ivoriaan werd al een maand vastgehouden in het gesloten centrum van Brugge. Jesuit Refugee Service (JRS) Belgium is verbijsterd, kan het niet geloven, en is diep bedroefd: wat was de doodsoorzaak? Wie was die man? Het team had hem nooit ontmoet.

Geschokte gedetineerden belden JRS Belgium op. Sinds het overlijden was iedereen in het centrum van Brugge in hongerstaking gegaan en weigerde men de normale routine van de groepsbewegingen te volgen. Er doken proteststemmen op over de moeilijke levensomstandigheid in het centrum, klachten over de sociaal assistenten en de medische dienst. Binnen de kortste keren sloeg de hongerstaking over naar andere gesloten centra: Vottem en 127bis.

Een telefoontje naar de centrumdirectie in Brugge leverde niet veel op. Het personeel was duidelijk geschrokken en erg verveeld door deze delicate situatie. Ze waren zeer voorzichtig met het verlenen van informatie aan derden. Het parket had een opsporingsonderzoek opgestart. Wegens het onderzoeksgeheim kon geen informatie worden vrijgegeven.

Dezelfde dag nog organiseerde de priester die al jaren trouw wekelijks het gesloten centrum bezoekt een gebedswake waar zowel gedetineerden als personeel op afkwamen. Iedereen werd uitgenodigd om bij de foto van de overledene een kaarsje teplaatsen, in stille herinnering aan hem. Velen hebben dit stilte- en bezinningsmoment in zo’n moeilijke context sterkgewaardeerd.

JRS Belgium vroeg de centrumdirectie om uitzonderlijk tijdens het weekend toegang tot het centrum te krijgen om haar steun en solidariteit aan de gedetineerden te betuigen. De toegang werd geweigerd. Pas op maandag, 9 december, was JRS Belgium terug welkom. Die dag waren de gemoederen van de gedetineerden al wat bedaard, hoewel de meesten nog erg onder de indruk en diep getroffen waren. Ze waren ook angstig dat hen hetzelfde zou overkomen. Patrick was immers een jonge man geweest en fysiek zeer fit, want hij ging vaak fitnessen. Hij had zich ook altijd normaal gedragen in de groep, sprak Frans en Nederlands… Velen dachten dus: “ Als hij zomaar, plots, kon sterven dan kan dat met mij ook gebeuren”. Sommigen vonden het overlijden verdacht of vermoedden zelfs kwaad opzet. Patrick was bij het wekken ’s morgens gewoon niet wakker geworden. Toen de medische dienst erbij werd gehaald, was het al te laat.

Het parket beval een lijkschouwing. Gezien er geenofficiële mededeling over het overlijden was bekendgemaakt (volgens de officieuze versie ging het om een hartstilstand) drong JRS erop aan dat de conclusies van de lijkschouwing openbaar zouden worden gemaakt. Deze aangelegenheid overtreft immers de bijzondere belangen van het gezin van de overledene en een officiële mededeling had misschien de vele spanningen in verscheidene centra kunnen voorkomen. Het Parket van Brugge is uiteindelijk toch op ons verzoek ingegaan en zou de conclusies eerstdaags bekendmaken.

Er wordt wel eens gezegd dat men sterft zoals men heeft geleefd. Wat zou dit in deze context kunnen betekenen? Het zal je maar overkomen: je wordt om administratieve redenen vastgehouden, je vrijheid wordt je ontnomen, je bent afgezonderd van je dierbaren, beleeft één van de meest angstwekkende en stresserende periodes uit je leven en daar, tussen al die vreemde mensen in een gelijkaardige, moeilijke situatie, sterf je… Overlijden is altijd confronterend en moeilijk, maar sterven in een gesloten centrum? Zoiets wil niemand toch? Aan de levende gedetineerden kunnen we alleen deze hoop meegeven, dat de opsluiting slechts tijdelijk is, geen eindpunt maar een slechte droom die voorbij gaat, of een tunnel. Kijk, daar aan het einde van de tunnel kun je hetlicht al zien…

Nathalie Salazar Medina

JRS Belgium

• Website JRS België
• Website JRS wereldwijd